Program PISA (Programme for International Student Assessment) stanowi jeden z przykładów badań międzynarodowych, które trwale zadomowiły się w wielu krajach jako stały punkt odniesienia dla podejmowanych działań w oświacie. Ma on także swój wymiar europejski, dostarczając wskaźników do oglądu systemów edukacyjnych krajów członkowskich Unii Europejskiej. Jednak jego podstawowy wymiar oddziaływania odnosi się do szczebla najważniejszego, czyli bezpośredniego kontaktu nauczyciela z uczniem. Sądzimy, że pewne zasady przyjęte w badaniach PISA otwierają nowe możliwości pracy z uczniami, komplementarne wobec typowych dotychczas praktyk. Głównym motywem niniejszej publikacji jest pokazanie podejścia do tworzenia i interpretowania testów umiejętności opracowanych w międzynarodowym programie badawczym PISA. Sądzimy, że przedstawione tu narzędzia badawcze mogą być owocnie zastosowane także w praktyce dydaktycznej. Chodzi zarówno o wykorzystanie ich do oceny umiejętności uczniów, jak i przede wszystkim o rozwijanie samych umiejętności. W pierwszej części książki przedstawiamy teoretyczną strukturę pomiaru w każdej z dziedzin obecnych w badaniu, omawiając także wyniki badań dostępne w okresie przygotowania tej publikacji (z edycji badania w latach 2000 i 2003). W części drugiej pokazujemy wybrane zadania testowe wraz z ich omówieniami i sugestiami tworzenia pokrewnych zadań (przestawiając również zadania z najnowszej edycji badania w 2006 roku). Skojarzenie ze sobą wyników badań i zadań testowych sprzyja bardziej świadomej pracy z uczniem. Generalnym przesłaniem tej pracy jest potrzeba systematycznego rozwijania bardziej złożonych umiejętności uczniów. SPIS TREŚCI CZĘŚĆ I: POMIAR I WYNIKI WSTĘP Michał Federowicz MATEMATYKA Zbigniew Marciniak, Agnieszka Sułowska 1. Koncepcja matematyki w badaniu PISA 2. Jak PISA mierzy wiedzę i umiejętności matematyczne? 3. Jak przygotowywano zadania matematyczne? 4. Skale umiejętności matematycznych. Poziomy umiejętności uczniów 5. Matematyka u mocne i słabe strony polskich uczniów ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW Barbara Ostrowska 1. Charakterystyka dziedziny 2. Jak PISA mierzy umiejętność rozwiązywania problemów? 3. Wyniki umiejętności rozwiązywania problemów w badaniach PISA 4. Umiejętność rozwiązywania problemów a inne dziedziny 5. Umiejętność rozwiązywania problemów a dom, szkoła i płeć ucznia 6. Porównanie umiejętności rozwiązywania problemów na poziomie zadań. Jakie zadania sprawiały uczniom trudność, a jakie nie ROZUMOWANIE W NAUKACH PRZYRODNICZYCH Barbara Ostrowska 1. Jak PISA mierzy rozumowanie w naukach przyrodniczych? 2. Poziomy umiejętności uczniów 3. Wyniki umiejętności rozumowania w naukach przyrodniczych w badaniu PISA 4. Umiejętność rozumowania w naukach przyrodniczych a płeć 5. Porównanie wyników z lat 2000 i 2003 CZYTANIE I ROZUMOWANIE W NAUKACH HUMANISTYCZNYCH Michał Federowicz 1. Koncepcja czytania w badaniu PISA. Znaczenie poziomów umiejętności 2. Trzy typy szkół u polskie rezultaty w czytaniu w 2000 roku 3. Charakter zmiany u czytanie 2003 4. O czym może świadczyć poprawa wyników? WPŁYW STATUSU SPOŁECZNO-EKONOMICZNEGO NA WYNIKI Jacek Haman 1. Status rodziny a poziom osiągnięć 2. Status rodziny a wybór szkoły 3. Wewnątrzszkolne zróżnicowanie statusu 4. Czy można mówić o ograniczeniu nierówności? CZĘŚĆ II: ZADANIA TESTOWE Z KOMENTARZAMI