Obecne wydanie zostało zmienione i rozszerzone. Książka zawiera bardzo obszerny materiał - opisy poszczególnych grup leków, ich właściwości fizykochemiczne, mechanizmy działania, metabolizm, zasady działania proleku, co zostało zilustrowane licznymi (ponad 1000) wzorami. Materiał ten jest przedstawiony w układzie farmakologicznym lub farmakologiczno-terapeutycznym według powszechnie stosowanych systemów. W publikacji zastosowano zasady polskiej pisowni nazw międzynarodowych zgodnie z wytycznymi Komisji Nomenklatury Polskiego Towarzystwa Farmakologicznego. Podręcznik jest przeznaczony zarówno dla studentów farmacji, farmaceutów, jak i studentów pokrewnych dziedzin nauki, a także pracowników przemysłu farmaceutycznego oraz laboratoriów analitycznych. SPIS TREŚCI 1. Wiadomości ogólne l. 1. Rys historyczny rozwoju chemii leków 1.2. Klasyfikacja i nazewnictwo substancji leczniczych 1.3. Wpływ czynników fizykochemicznych na trwałość, wchłanianie i dystrybucję leków 1.4. Mechanizm działania leków 1.4.1. Mechanizm fizykochemiczny działania leków 1.4.2. Mechanizm chemiczny działania leków 1.5. Biotransformacja leków 1.5.1. Przemiany fazy pierwszej 1.5.2. Przemiany fazy drugiej 1.6. Współczesne metody projektowania i otrzymywania leków 1.6.1. Poszukiwania leków 1.6.2. Metody otrzymywania leków - biosynteza i biotransformacja 1.6.3. Biotechnologia oraz metody inżynierii genetycznej w badaniach nad lekiem 1.7. Wybrane zagadnienia z toksykologii leków i niektórych substancji chemicznych 1.7.1. Ogólne aspekty niepożądanych działań leków 1.7.2. Toksyczność substancji chemicznych 1.8. Analityczna kontrola jakości leków 2. Leki działające na ośrodkowy układ nerwowy 2.1. Neuroprzekaźniki, neurohormony, neuromodulatory, neuromediatory i inne substancje biorące udział w przewodzeniu bodźców w o.u.n. 2.2. Leki psychotropowe 2.2.1. Leki o działaniu neuroleptycznym 2.2.2. Leki przeciwdepresyjne 2.2.3. Leki o działaniu anksjolitycznym (leki przedwiekowe) 2.2.4. Leki o działaniu stymulującym o.u.n. 2.3. Leki o działaniu analeptycznym 2.4. Leki uspokajające i nasenne 2.4.1. Pochodne kwasu barbiturowego 2.4.2. Leki działające przez receptor benzodiazepinowy 2.4.3. Leki o innej budowie 2.5. Leki przeciwpadaczkowe 2.5.1. Pochodne hydantoiny 2.5.2. Pochodne kwasu barbiturowego 2.5.3. Pochodne pirolidyno-2,5-dionu 2.5.4. Pochodne iminostilbenu 2.5.5. Pochodne 1,4- i 1,5-benzodiazepiny 2.5.6. Pochodne kwasu walproinowego 2.5.7. Nowa generacja leków przeciwpadaczkowych 2.6. Leki stosowane w chorobie Parkinsona 2.6.1. Leki o działaniu cholinolitycznym 2.6.2. Leki dopaminergiczne 2.6.3. Leki o różnej budowie chemicznej 2.7. Leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne 2.7.1. Narkotyczne leki przeciwbólowe (egzogenne opioidy) 2.7.2. Nienarkotyczne leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne 2.8. Środki znieczulające ogólnie 2.8.1. Wziewne środki znieczulające ogólnie (środki inhalacyjne) 2.8.2. Środki znieczulające ogólnie do stosowania dożylnego 2.8.3. Leki stosowane w neuroleptanalgezji 3. Leki wpływające na obwodowy układ nerwowy 3.1. Leki pobudzające układ wspołczulny (sympatyczny) - adrenomimetyki, sympatykomimetyki 3.1.1. Leki oc-adrenergiczne (a-sympatykomimetyki, a-adrenomimetyki) 3.1.2. Leki P-adrenergiczne ((3-adrenomimetyki) 3.1.3. Leki a-, (3-adrenergiczne (a-, P-adrenomimetyki) 3.1.4. Leki sympatykomimetyczne (adrenergiczne) o działaniu pośrednim 3.2. Leki hamujące układ wspołczulny - adrenolityki (sympatykolityki, sympatolityki) 3.2.1. Leki oc-adrenolityczne (blokujące receptory a-adrenergiczne) 3.2.2. Leki (3-adrenolityczne (leki blokujące receptory P-adrenergiczne, (3-blokery) 3.2.3. Leki cc- i (3-adrenolityczne (blokujące receptory a i P) 3.2.4. Leki sympatykolityczne o innym mechanizmie działania 3.3. Leki pobudzające układ przywspołczulny - leki cholinergiczne (parasympatykomimetyki, parasympatykolityki, parasympatykotoniki, parasympatomimetyki) 3.3.1. Bezpośrednie leki parasympatykomimetyczne 3.3.2. Parasympatykotoniki o działaniu pośrednim - inhibitory acetylo-cholinoesterazy 3.4. Leki hamujące układ przywspółczulny - leki cholinolityczne (parasympatykolityki, parasympatolityki) 3.4.1. Alkaloidy tropanowe i półsyntetyczne pochodne 3.4.2. Leki cholinolityczne o innej budowie 3.5. Leki spazmolityczne muskulotropowe i neuromuskulotropowe 3.5.1. Alkaloidy izochinolinowe i ich pochodne 3.5.2. Estry aminoalkoholi i kwasów aromatycznych oraz leki o różnej budowie 3.6. Leki działające na zwoje układu autonomicznego (wegetatywnego) 3.7. Leki zwiotczające mięśnie szkieletowe 3.7.1. Leki wywołujące blok niedepolaryzacyjny 3.7.2. Leki wywołujące blok depolaryzacyjny 3.7.3. Leki miorelaksacyjne o działaniu ośrodkowym 3.8. Leki znieczulające miejscowo 3.8.1. Leki o budowie estrowej 3.8.2. Leki o budowie amidowej 3.8.3. Leki o innej budowie 4. Leki przeciwhistaminowe 4.1. Histamina 4.2. Leki przeciwhistaminowe blokujące receptory H1 4.2.1. Pochodne diaryloalkiloamin 4.2.2. Pochodne tricyklicznych alkiloamin 4.2.3. Pochodne piperydyny 4.2.4. Leki o różnej budowie 4.3. Leki przeciwhistaminowe blokujące receptory H2 5. Leki działające na układ krążenia i wpływające na krzepliwość krwi 5.1. Leki nasercowe 5.1.1. Glikozydy nasercowe 5.1.2. Pochodne metyloksantyn 5.1.3. Inhibitory fosfodiesterazy o działaniu inotropowo dodatnim 5.2. Leki przeciwarytmiczne 5.2.1. Leki pochodzenia naturalnego 5.2.2. Leki zawierające wiązania amidowe 5.2.3. Pochodne aryloksyamino-2-propanolu 5.2.4. Leki przeciwarytmiczne o różnej budowie 5.3. Leki stosowane w chorobie niedokrwiennej serca 5.3.1. Azotany organiczne i leki pokrewne 5.3.2. Leki P-adrenolityczne 5.3.3. Leki blokujące kanały wapniowe 5.3.4. Inhibitory konwertazy angiotensyny 5.4. Leki obniżające ciśnienie krwi 5.4.1. Leki hamujące aktywność układu współczulnego 5.4.2. Leki blokujące kanały wapniowe 5.4.3. Inhibitory konwertazy angiotensyny 5.4.4. Leki otwierające kanały potasowe 5.4.5. Leki działające bezpośrednio na mięśniówkę naczyń krwionośnych 5.4.6. Leki o innych mechanizmach działania 5.4.7. Leki diuretyczne 5.5. Leki rozszerzające naczynia obwodowe i mózgowe 5.5.1. Kwas nikotynowy i jego pochodne 5.5.2. Pochodne dimetyloksantyn 5.5.3. Leki P-sympatykomimetyczne 5.5.4. Leki oc-adrenolityczne 5.5.5. Prostaglandyny i prostacykliny 5.5.6. Leki o różnej budowie i mechanizmach działania 5.5.7. Leki stosowane głównie w zaburzeniach krążenia mózgowego 5.6. Leki zmniejszające stężenie lipidów (leki hipolipemiczne) 5.6.1. Inhibitory reduktazy hydroksymetyloglutarylo-koenzymu A (HMG-CoA) 5.6.2. Pochodne kwasów aryloksyalkiiokarboksylowych (pochodne kwasu klofibrowego) 5.6.3. Pochodne kwasu nikotynowego 5.6.4. Leki o różnej budowie 5.6.5. Środki hamujące wchłanianie cholesterolu z jelit 5.7. Leki wpływające na krzepliwość krwi i środki krwiozastępcze 5.7.1. Leki hamujące krzepliwość krwi (leki przeciwzakrzepowe) 5.7.2. Leki zwiększające krzepliwość krwi 5.7.3. Środki krwiozastępcze 5.7.4. Leki stosowane w niedokrwistości 6. Leki moczopędne (diuretyki) 6.1. Leki moczopędne typu sulfonamidów 6.1.1. Leki moczopędne hamujące anhydrazę węglanową (dehydratazę węglanową) 6.1.2. Leki moczopędne sulfonamidowe hamujące reabsorpcję elektrolitów 6.2. Saluretyki o innej budowie 6.3. Diuretyki oszczędzające potas 6.3.1. Antagoniści aldosteronu 6.3.2. Cykliczne amidyny 6.4. Leki moczopędne ksantynowe 6.5. Leki moczopędne o działaniu osmotycznym 7. Leki stosowane w chorobach układu oddechowego 7.1. Leki stosowane w astmie oskrzelowej 7.1.1. Leki rozszerzające oskrzela 7.1.2. Leki hamujące wytwarzanie mediatorów stanu zapalnego (glikokortykosteroidy) 7.1.3. Leki hamujące uwalnianie mediatorów stanu zapalnego 7.1.4. Antagoniści receptorów leukotrienowych i inhibitory syntezy leukotrienów 7.1.5. Przeciwciała monoklonalne 7.2. Leki przeciwkaszlowe 7.2.1. Leki przeciwkaszlowe o działaniu ośrodkowym 7.2.2. Leki przeciwkaszlowe o działaniu obwodowym 7.3. Leki wykrztuśne 7.3.1. Leki sekretolityczne 7.3.2. Leki mukolityczne 8. Leki stosowane w chorobach przewodu pokarmowego 8.1. Leki pobudzające wydzielanie soku żołądkowego 8.1.1. Kwasy nieorganiczne i organiczne 8.1.2. Związki pochodzenia naturalnego 8.2. Leki stosowane w chorobie wrzodowej 8.2.1. Leki zmniejszające stężenie kwasu solnego w żołądku 8.2.2. Leki mukozo- i cytoprotekcyjne 8.2.3. Leki stosowane w eradykacji Helicobacter pylori 8.2.4. Leki regulujące motorykę przewodu pokarmowego 8.3. Leki stosowane w chorobach wątroby i dróg żółciowych 8.3.1. Leki żółciotwórcze i żółciopędne 8.3.2. Leki zapobiegające tworzeniu się kamieni żółciowych (leki antylitogenne) oraz rozpuszczające kamienie żółciowe 8.3.3. Leki ochraniające komórkę wątrobową 8.4. Leki przeczyszczające 8.4.1. Leki działające na drodze fizycznej 8.4.2. Leki działające na drodze chemicznej 8.5. Leki przeciwbiegunkowe 8.5.1. Leki adsorbujące (pochłaniające) 8.5.2. Środki ściągające 8.5.3. Leki hamujące perystaltykę jelit 8.5.4. Leki spazmolityczne i regulujące motorykę przewodu pokarmowego 8.6. Leki przeciwwymiotne 8.6.1. Parasympatykoiityki 8.6.2. Antagoniści receptorów histaminowych Hi 8.6.3. Neuroleptyki 8.6.4. Pochodne benzamidu i benzimidazolonu 8.6.5. Antagoniści receptorów serotoninowych 5-HT3 8.6.6. Syntetyczne kanabinoidy 8.6.7. Antagoniści receptorów neurokininy-1 (NK1) 8.6.8. Leki o innej budowie 8.7. Leki stosowane w przewlekłych chorobach zapalnych jelit 8.7.1. Kwas 5-aminosalicylowy (5-ASA) i jego pochodne (aminosalicylany) 8.7.2. Glikokortykosteroidy 8.7.3. Leki immunosupresyjne 8.7.4. Leki przeciwbakteryjne 8.7.5. Przeciwciała monoklonalne 9. Hormony 9.1. Hormony podwzgórza 9.2. Hormony przysadki 9.2.1. Hormony przedniego płata przysadki 9.2.2. Hormony tylnego płata przysadki 9.3. Hormony tarczycy i leki stosowane w chorobach tarczycy 9.3.1. Leki przeciwtarczycowe (tyreostatyki) 9.3.2. Parathormon i kalcytonina 9.3.3. Bifosfoniany 9.4. Hormony o budowie steroidowej 9.4.1. Hormony kory nadnerczy (kortykosteroidy) 9.4.2. Hormony płciowe 9.5. Hormony wysp trzustkowych 9.5.1. Insulina 9.5.2. Glukagon 9.6. Doustne leki przeciwcukrzycowe 9.6.1. Pochodne sulfonylomocznika 9.6.2. Nowa generacja doustnych leków przeciwcukrzycowych 9.6.3. Pochodne biguanidu 9.6.4. Inhibitory a-glukozydazy 9.6.5. Inhibitory lipazy trzustkowej 10. Witaminy 10.1. Retinol i retinoidy 10.2. Witaminy z grupy B 10.2.1. Tiamina 10.2.2. Ryboflawina 10.2.3. Pirydoksyna 10.2.4. Kobalaminy 10.2.5. Kwas pantotenowy 10.2.6. Nikotynamid 10.2.7. Biotyna 10.2.8. Kwas foliowy 10.3. Kwas askorbowy 10.4. Witamina D i jej analogi 10.5. Tokoferole 10.6. Witaminy K 10.7. Inne witaminy 10.7.1. Kwas pangamowy 10.7.2. Kwas tioktanowy 10.7.3. Witamina F 10.7.4. Ubichinon 10.7.5. Flawonoidy 11. Leki działające na drobnoustroje chorobotwórcze 11.1. Środki dezynfekujące i odkażające 11.1.1. Związki nieorganiczne 11.1.2. Alkohole 11.1.3. Aldehydy 11.1.4. Fenole 11.1.5. Tlenek etylenu i (3-propiolakton 11.1.6. Pochodne guanidyny 11.1.7. Związki amoniowe 11.1.8. Związki N-heterocykliczne 11.2. Sulfonamidy, pochodne nitrofuranu i chinolony 11.2.1. Sulfanilamid i jego N,-niecykliczne pochodne 11.2.2. N,-Podstawione pochodne sulfanilamidu z pięcioczłonowym układem heterocyklicznym 11.2.3. N i-Podstawione pochodne sulfanilamidu z sześcioczłonowym układem heterocyklicznym 11.2.4. N,, N4-Dwupodstawione pochodne sulfanilamidu 11.2.5. Sulfonamidy o różnej budowie 11.2.6. Leki złożone zawierające sulfonamidy 11.2.7. Pochodne nitrofuranu 11.2.8. Chinolony i fluorochinolony 11.3. Antybiotyki 11.3.1. Antybiotyki (3-laktamowe) 11.3.2. Antybiotyki aminoglikozydowe 11.3.3. Tetracykliny 11.3.4. Chloramfenikol 11.3.5. Antybiotyki makrolidowe 11.3.6. Antybiotyki peptydowe 11.3.7. Antybiotyki ansamycynowe 11.3.8. Linkozamidy 11.3.9. Antybiotyki o różnej budowie 11.4. Leki przeciwgruźlicze i przeciwtrądowe 11.4.1. Aromatyczne kwasy karboksylowe i ich pochodne 11.4.2. Aminoalkohole 11.4.3. Antybiotyki 11.4.4. Leki przeciwtrądowe 11.5. Leki przeciwwirusowe 11.5.1. Antymetabolity 11.5.2. Pochodne cykloalkiloamin 11.5.3. Kwasy fosfonowe 11.5.4. Leki o różnej budowie 11.5.5. Interferony i substancje indukujące interferon 11.5.6. Leki stosowane w zakażeniach HIV 11.6. Leki przeciwgrzybicze 11.6.1. Antybiotyki przeciwgrzybicze 11.6.2. Pochodne imidazolowe i triazolowe 11.6.3. Pochodne naftalenoaminy i morfoliny 11.6.4. Antymetabolity 11.6.5. Pochodne pirydynonu 11.6.6. Kwasy karboksylowe 11.6.7. Leki o innej budowie 11.6.8. Środki niespecyficzne 11.7. Leki przeciwpierwotniakowe 11.7.1. Leki przeciwzimnicze 11.7.2. Leki stosowane w rzęsistkowicy 11.7.3. Leki stosowane w leczeniu lambliozy, toksoplazmozy, amebiozy, trypanosomozy i zapalenia płuc wywołanego przez Pneumocystis carinii 11.8. Leki przeciwrobacze 11.8.1. Leki stosowane w zakażeniach robakami obłymi 11.8.2. Leki stosowane w tasiemczycy oraz w zakażeniach przywrami 12. Chemioterapia chorób nowotworowych. Leki przeciwnowotworowe 12.1. Leki alkilujące 12.1.1. Pochodne P-chloroetyloaminy i etylenoiminy (azyrydyny) 12.1.2. Estry kwasu metanosulfonowego 12.1.3. Pochodne nitrozomocznika 12.1.4. Środki alkilujące o innej budowie 12.2. Antymetabolity zasad pirymidynowych, purynowych i kwasu foliowego 12.2.1. Antymetabolity zasad pirymidynowych 12.2.2. Antymetabolity zasad purynowych 12.2.3. Antymetabolity kwasu foliowego 12.3. Antybiotyki przeciwnowotworowe 12.3.1. Mitomycyny 12.3.2. Antybiotyki antracyklinowe 12.3.3. Aktynomycyny 12.3.4. Bleomycyny 12.4. Alkaloidy, pseudoalkaloidy i lignany o działaniu przeciwmitotycznym 12.4.1. Alkaloidy barwinka różowego 12.4.2. Pseudoalkaloidy - taksoidy 12.4.3. Inhibitory topoizomerazy I i II 12.5. Leki o różnej budowie 12.5.1. Pochodne akrydyny 12.5.2. Pochodne mocznika i fosfocholiny 12.6. Enzymy 12.7. Hormony i antyhormony 12.7.1. Estrogeny 12.7.2. Antyestrogeny 12.7.3. Androgeny 12.7.4. Antyandrogeny 12.7.5. Gestageny 12.7.6. Hormony peptydowe 12.8. Immunoterapia - przeciwciała monoklonalne 13. Leki immunotropowe 13.1. Leki immunosupresyjne 13.2. Leki immunostymulujące 14. Radiofarmaceutyki i środki cieniujące stosowane w diagnostyce obrazowej 14.1. Radiofarmaceutyki 14.1.1. Radiofarmaceutyki stosowane w terapii 14.1.2. Radiofarmaceutyki stosowane w diagnostyce 14.2. Środki stosowane w diagnostyce obrazowej 14.2.1. Środki cieniujące stosowane w badaniach rentgenograficznych 14.2.2. Środki cieniujące stosowane w badaniach rezonansu magnetycznego 14.2.3. Środki cieniujące stosowane w badaniach ultrasonograficznych.