Krzysztof PrzybyszewskiZastosowanie informatyki w procesie edukacyjnymWspółcześnie informatyka jest wykorzystywana do wspomagania działania człowieka we wszystkich dziedzinach, także w edukacji. Wspomaganie komputerowe zastosowano do zarządzania procesem edukacyjnym oraz w procesie nauczania (kształcenia). Rozwój technologii informatycznych, a przede wszystkim sieci komputerowych, umożliwił rozwój nowych technologii kształcenia. Jedną z nich jest kształcenie (nauczanie) wirtualne, rozumiane jako kształcenie eksternistyczne lub na odległość wspomagane komputerowo, wykorzystujące multimedialne skrypty elektroniczne umieszczane na serwerach prowadzącego lub dystrybuowane na nośnikach elektronicznych. W artykule opisano elementy systemu kształcenia wirtualnego i rolę, jaką pełnią w systemie oraz pojawiające się w trakcie jego aplikacji problemy.Dorota NawratTwórczy rozwój nauczycielaArtykuł składa się z trzech części traktujących o potrzebach oraz możliwościach twórczego rozwoju nauczyciela. Część pierwsza to rozważania dotyczące wyzwań i celów stojących przed współczesną edukacją. Szczególną uwagę zwróciła tu autorka na zagadnienia dotyczące roli wartości i ich rozwijania przez jednostkę w procesie edukacyjnym. W części drugiej autorka dotyka zagadnień związanych z podmiotowością w relacjach uczeń - nauczyciel oraz wynikających z tej relacji nowych zadań stojących przed nauczycielem. Autorka zwraca uwagę na potrzebę oraz możliwość rozwijania podmiotowych dyspozycji nauczyciela. W odniesieniu do tego założenia prezentuje, w części trzeciej, koncepcję treningów twórczości realizowanych w Podyplomowym Studium Pedagogiki Twórczości w WSHE w Łodzi - jako jedną z propozycji twórczego rozwijania dyspozycji podmiotowych dla nauczycieli.Andrzej ZbonikowskiProces edukacji podyplomowej a rozwój nauczycielaProblematyka kształcenia podyplomowego nauczycieli stała się - w kontekście reformy systemu edukacji - szczególnie aktualna. Niniejszy artykuł stanowi próbę refleksji nad efektywnością proponowanych modeli edukacji podyplomowej. Modelowi konsumpcyjnemu, dość popularnemu w Polsce, przeciwstawiony został model rozwojowy, skoncentrowany na rozwijaniu osobistych zasobów nauczycieli. W artykule przedstawiona jest ramowa struktura modelu rozwojowego. Opisane zostały cele i przewidywane efekty kluczowych modułów proponowanych zajęć. Jako metoda został wskazany warsztat psychoedukacyjny, umożliwiający kształtowanie osobistych umiejętności oraz uczenie się przez doświadczenie. Kontekst dokonywanych rozważań stanowi przytoczona w pierwszej części dyskusja wokół psychologicznego wizerunku dobrego nauczyciela. Anna Krupska-PerekOd aktów mowy do refleksji nad językiemZaproponowana tu metoda dydaktyczna ma charakter uniwersalny. Jej istota polega na dążeniu do takiego przyswajania poznawanej wiedzy przez uczniów i studentów, żeby mogli oni świadomie, samodzielnie, aktywnie formułować definicje, twierdzenia, argumenty i wywody logiczne; żeby ich wypowiedzi stawały się aktami, czynnościami mowy, działaniami językowymi (zwłaszcza asertywnymi). Analiza fortunności tych aktów ma motywować doskonalenie ich postaci werbalnej, a następnie prowokować do refleksji nad możliwościami i ograniczeniami kodu językowego. Wskazana w tytule metoda została tu zaprezentowana na przykładach trzech technik dydaktycznych, dla których w niniejszym opracowaniu (i w praktyce własnej) przyjęto znaczące określenia: derywacja tekstowa (przetwarzanie analizowanego tekstu), autopercepcja (krytyczny odbiór własnej wypowiedzi nagranej na kasetę magnetofonową), aktualizacja dyskursu (zbliżona do techniki dramy).Propozycje metodyczne zostały oparte na wieloletnim doświadczeniu autorki w zakresie dydaktyki języka polskiego na poziomie szkolnym i akademickim. Ewa Toś, Wiesława ŻuchowskaUczeń czy tekst? W poszukiwaniu rozwiązania dylematu dydaktycznegoSzkolne metody kształcenia literackiego zawsze wyprowadza się z jakiejś metodologii literaturoznawstwa, które jest dla dydaktyki polonistycznej dyscypliną macierzystą. Konkretne postępowanie uzgadnia się z aktualnie przyjętymi zasadami dydaktyki ogólnej. W rozmaitych procedurach metodycznych prymat przyznaje się tekstowi literackiemu: uczeń ma się zbliżyć do sztuki, poznać dzieło w różnych jego wymiarach. Jedna z gałęzi dyscypliny macierzystej - literaturoznawstwo skupione na procesach odbioru - w jakimś obszarze spotyka się z najnowszymi tendencjami w edukacji. Orientacja antropocentryczna w dydaktyce kładzie nacisk na proces uczenia się i rozwój ucznia. W poszukiwaniach metodycznych podejmuje się próby przezwyciężenia dotychczasowej antynomii między sztuką i uczniem - odbiorcą. "Dotknięcie poezji" to warsztat w zasadniczej części wykorzystujący pomysł brytyjskiego poety i performera, Adisy. Zajęcia polegają na ćwiczeniu wyobraźni i wrażliwości językowej. Uczestnicy odkrywają elementarne mechanizmy "poezjowania" przez tworzenie asocjacji słownych, a następnie rozwijanie ich w większe sekwencje i szeregi obrazów. Zaczynają od najprostszych skojarzeń i doznań zmysłowych, które stają się naturalnym źródłem porównań i metafor, analogii i kontrastów, stanowiących budulec poetyckiego obrazowania. Pobudzona kreatywność służy uświadomieniu sobie mocy słowa, przy czym kierunek skojarzeń jest zaledwie sugerowany ogólnym tematem."Dotknięcie poezji" jest niekonwencjonalną propozycją dydaktyczną do wykorzystania na różnych poziomach edukacji. Zamiast analizy utworów - gotowych, skończonych, zamkniętych struktur, danych z zewnątrz, więc obcych i często hermetycznych - uczestnicy wyprowadzają słowa i obrazy z własnego wnętrza.Osobiste doświadczenie, w którym subiektywnym doznaniom nadaje się kształt językowy, jest drogą rozumienia poezji i poznawania elementarnych reguł jej tworzenia. Własna kreatywność staje się pomostem do pogłębionego odbioru wielkiej sztuki poetyckiej.Anna Pawlak, David Cain B.Rozwijanie umiejętności ponadprzedmiotowych (kluczowych) w procesie kształcenia uczniaPrzedstawiony materiał jest streszczeniem opisu warsztatów szkoleniowych dla nauczycieli szkolnictwa ponadgimnazjalnego, które odbyły się podczas konferencji naukowej "Innowacje w Edukacji" zorganizowanej przez Wyższą Szkołę Humanistyczno-Ekonomiczną w Łodzi w dniu 15 maja 2001. Prezentowane zajęcia są wynikiem wieloletnich doświadczeń w pracy edukatorskiej w środowisku oświatowym w zmieniającej się rzeczywistości szkolnej.Nella Stolińska-PobralskaEwaluacja jako aspekt aktywizacji procesu kształceniaZasadniczym celem artykułu jest wprowadzenie w podstawowe kanony myślenia o ewaluacji, przedstawienie informacji dotyczących konceptualizacji pojęcia, ze szczególnym uwzględnieniem przydatności ewaluacji w procesie aktywizacji na poziomie kształcenia powszechnego.Małgorzata Kosiorek, Joanna RachańskaPodmiotowość w wychowaniu i kształceniuPodmiotowość w wychowaniu i kształceniu jest ważnym problemem poruszanym przez liczne grono pedagogów i psychologów. Istnieje wiele różnych definicji tego pojęcia, a nawet współcześnie formułuje się tzw. humanistyczna pedagogika podmiotowości.Wychowanie podmiotowe opiera się na symetrycznej interakcji, równorzędnej komunikacji, dialogu dwóch autonomicznych jednostek. Szczególną rolę odgrywa tu nauczyciel- wychowawca, który kształtuje poczucie podmiotowości swoich podopiecznych. Jego oddziaływanie powinno charakteryzować się humanistycznym podejściem do uczniów i stosowaniem odpowiednich metod wychowawczych i nauczania. Czynnikiem decydującym o podmiotowości uczniów jest właściwa organizacja procesu dydaktyczno - wychowawczego.Uwzględnienie idei podmiotowości w wychowaniu i kształceniu wymaga wprowadzenia wielu zmian w postawach osób biorących w nim udział.Joanna M. MichalakPoznawanie nauczyciela. Konteksty metodologiczneWspółczesne dyskusje nad sposobami poznawania nauczyciela ujawniają wielość punktów widzenia i orientacji. Podstawową przesłanką prezentowanego opracowania jest pokazanie różnorodności wzorców metodologicznych i podkreślenie możliwości ich połączenia poprzez odniesienie się do perspektywy pluralistycznej, która w stosunku do praktyki badawczej oznacza takie nastawienie intelektualno-badawcze (podejście), które domaga się łączenia różnych punktów widzenia na dany problem (zjawisko) poprzez uzasadnienie. Strukturę wypowiedzi wyznaczają charakterystyki pozytywistycznego modelu badania nauczyciela (nauczyciel ujmowany jest jako "zewnętrzny obiekt" nauki, o którym się coś orzeka lub dla którego poszukuje się optymalnych sposobów działania występując z pozycji prawomocnej wiedzy naukowej) i modeli alternatywnych (jakościowych - w obrębie których prowadzone są rozważania epistemologiczne o możliwościach poznawczego docierania do nauczyciela w różnych perspektywach poznawczych) ujęte w kontekście zmieniających się paradygmatów teorii pedagogicznych.Agnieszka PłusajskaSzkoła jako środowisko wychowawcze dzieckaSzkoła ma być miejscem uczenia się życia społecznego i zawodowego. Rezultaty tej pracy edukacyjnej to wiedza, ogólna orientacja w świecie oraz kompetencje. Szkoła spełnia trzy podstawowe funkcje edukacyjne:- wychowawczą- kształcącą- opiekuńczą.W szczególny sposób chcę zwrócić uwagę na trzy podstawowe funkcje edukacyjne szkoły: wychowawczą, kształcącą i opiekuńczą.Poza tym nie możemy zapomnieć, iż aby prawidłowo kształtowała się osobowość młodego człowieka szkoła musi współdziałać z jego domem rodzinnym. Dzięki tym dwóm środowiskom dziecko może prawidłowo się rozwijać i być wprowadzone w świat wartości.Tak jednak, jak w domu ogromną rolę pełnią rodzice, tak w szkole - nauczyciel, a także środowisko społeczne, w którym obraca się dziecko, a więc - rówieśnicy.Kamila WiterskaWykorzystanie dramy w edukacji wczesnoszkolnejJedną z metod aktywizujących dziecko w procesie uczenia się - nauczania jest drama. Ponieważ podstawą dramy jest wchodzenie w rolę, jest ona utożsamiana z teatrem. Drama, jednak, nie jest inscenizacją teatralną.Drama spełnia szereg funkcji: ma ogromne znaczenie w rozwoju psycho-emocjonalnym i społecznym dziecka, uczy koncentracji, rozwija wrażliwość zmysłową, kreatywność i umiejętność rozwiązywania problemów.Podstawą dramy jest wchodzenie w rolę. Według K.Pankowskiej można wyróżnić następujące techniki dramowe: rozgrzewka, gry i zabawy, ćwiczenia wstępne, elementy pantomimy, stop-klatka (obraz zatrzymany w ruchu), tworzenie pomników, rysowanie i pisanie, etiudy dramowe, wywiady i rozmowy, dokumentowanie, sytuacje symulowane, zebrania i spotkania oraz improwizacja rozwinięta.Zajęcia dramowe opracowane i przeprowadzone przeze mnie w klasach I, II i III szkoły podstawowej pokazały, że istnieje możliwość wykorzystania dramy dla rozwoju psycho-emocjonalnego dziecka. Doświadczenia społeczne w dramie ( wchodzenie dzieci w role innych osób) powodują, że dziecko odczuwa potrzeby i pragnienia innych - dokonuje się rozwój społeczny dziecka.Drama aktywizuje dziecko, które będąc w roli przyjmuje wszystkie działania jako ważne, ponieważ dotyczą one jego samego.Uważam, że drama może i powinna być wykorzystana w edukacji wczesnoszkolnej jako metoda wspierająca aktywność dziecka oraz jego wszechstronny rozwój.Ewa FederowiczBaśń jako źródło wiedzy o naturze ludzkiejW baśniowych opisach przedstawione są ogromne pokłady ukrytych cech i przeżyć ludzkich. Są one możliwe do odczytania i dogłębnego przeanalizowania pod kątem psychologicznym. Podstawowym warunkiem dokonania takiej psychoanalizy jest gruntowna znajomość języka symbolicznego, bowiem w tym języku napisane są wszystkie baśnie.Baśnie mają ogromny wpływ na kształtowanie się osobowości człowieka. Zawierają w swojej treści wskazówki, jak pokonać wszelkie trudności w kolejnych etapach rozwoju. Dziecko, przechodząc przez te fazy rozwojowe, boryka się z różnymi emocjami i uczuciami ambiwalentnymi. Nie potrafi jasno sprecyzować swoich uczuć, gdyż ich źródło kryje się w podświadomości. Baśnie wyjaśniają motywy zachowań, oddalają poczucie samotności, wydobywają na jaw to, co jest dla dziecka źródłem lęków i cierpień, a czego ono nie potrafi logicznie wyjaśnić.Człowiek jest istotą bardzo złożoną wewnętrznie i oprócz jasnej świadomości, potrzebna jest mu też fantazjująca wyobraźnia. Dzięki niej będzie mógł poradzić sobie z ogromem konfliktów, ambiwalentnymi uczuciami i pragnieniami, wypełniającymi jego umysł. Wszyscy powinni czytać baśnie, aby zrozumieć jaki wpływ wywarły one na proces kształtowania się naszej osobowości. Dzięki tej nieocenionej w swych wartościach lektury, możemy w pełni zrozumieć przeżycia dzieci, których natura dopiero się tworzy. Nella Stolińska-PobralskaPraca wychowawcza w placówkach opieki całkowitej dla dzieci żydowskich i niemieckich w Łodzi w okresie międzywojennymArtykuł jest próbą ukazania specyfiki pracy opiekuńczo-wychowawczej w żydowskich i niemieckich domach dla sierot, działających w międzywojennej Łodzi.Autorka stara się prześledzić cechy pracy wychowawczej w kontekście założeń programowych "Instrukcji dla zamkniętych zakładów opiekuńczych dla dzieci i młodzieży" wydanej w 1927 r. przez MPiOS.W artykule zwrócono także uwagę na wszelkie uwarunkowania skutecznych oddziaływań wychowawczych w pracy z dzieckiem opuszczonym.